Anadolu Hanlarının Yeniden İşlevlendirilerek Konaklama Amaçlı Kullanımı Bağlamına Tokat Kentinden Bir Yaklaşım: Yazmacılar Hanı Örneği

Ceren GÜNEŞ; Fatma Seda ÇARDAK

doi:10.5281/zenodo.13815955

Yazarlar

Ceren GÜNEŞ Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü https://orcid.org/0009-0004-5053-9909
Fatma Seda ÇARDAK Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü https://orcid.org/0000-0002-8232-5137

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.13815955

Anahtar Kelimeler:

Tarihi Yapı- Mimari Miras- Yeniden İşlevlendirme- Tokat- Yazmacılar Hanı

Özet

Tarihi yapılar, bir toplumun yaşam tarzına, kültürüne, mimarisine, sanatsal faaliyetlerine ve geleneklerine dair önemli bilgiler sunarak o toplumun geçmiş birikimlerini yansıtan önemli belgelerdir. Ancak günümüzde birçok faktör, tarihi yapıların zarar görerek yok olma riskiyle karşı karşıya kalmasına sebebiyet vermektedir. Böyle bir ortamda yer alan tarihi yapılar, ya restore edilerek korunabilmektedir ya da geçmiş işlevlerinden farklı bir işlev yüklenerek tekrardan kullanıma sunulabilmektedir. Bu bağlamda çalışmada Tokat ilinin kentsel sit alanı içerisindeki tarihi Halit Sokak bölgesinde bulunan ve yeniden işlevlendirilen şehir içi hanlarından Yazmacılar Hanı olarak bilinen Gazi Emir, Gazioğlu Hanı ele alınmıştır. Yapının tarihsel gelişim süreci, mimari özellikleri, yapım teknikleri ve dönemler arası geçirdiği değişimlerle ortaya çıkan farklı işlevleriyle restorasyon süreci ve koruma çalışmaları sonucunda oluşan yeniden işlevlendirme süreci incelenmiştir. Çalışmanın amacı, Tokat kenti ile özdeşleşen yazmacılık faaliyetleri ile şekillenen hanın günümüzdeki durumunun incelenerek yeniden işlevlendirme sürecine veri teşkil edecek bilgiler ortaya koymaktır. Böylelikle, yapının özgün durumu araştırılarak günümüzdeki yeni işlevi ile elde edilen sonuçlar değerlendirilip Tokat kentindeki mimari doku ve tasarımında değişim ve yeniden işlevlendirme anlayışının tanımlanmasına katkı sağlaması hedeflenmektedir. Bu kapsamda Yazmacılar Hanı, çizimler ve fotoğraflar ışığında değerlendirilmiştir. Çalışma bir toplumun kültürel devamlılığını sağlamak amacıyla tarihi ve kültürel mirasını koruma çabalarını sürdürmesi ve bu değerleri gelecek kuşaklara aktarmasının gerekli bir zorunluluk olduğunu vurgulamaktadır.

Referanslar

Acun, F. (2002). A Portrait Of The Ottoman Cities. The Muslim World, 92(3-4), 255-285.

Açar, F.M. (2014). Geleneksel Türk El Sanatlarından Tokat Ahşap Baskı Yazmacılık Sanatı ve Yaşayan Son Ustaları. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.

Ahunbay, Z. (2009). Tarihi Çevrede Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayını.

Akçay, G. D. (2013). Tokat Kenti Geleneksel Konut Dokusunun Koruma Bağlamında İrdelenmesi: Halit Sokak, Bey Sokak, Beyhamam Sokak. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.

Aktüre, S. (1978). 19.Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.

Bilgen, Ç. (2014). Erken Cumhuriyet Dönemi’ne Ait Bir Kitap Taslağı: Tokat Kent Tarihi Çalışmaları Tokat Müzesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.

Birol, G. (2007). Bir Kentin Kimliği Ve Kervansaray Oteli Üzerine Bir Değerlendirme. Arkitekt Dergisi, 514, 46-54.

Boşdurmaz, N. (2021). İpek Yolunda Bir Şehir: Tokat. İstanbul: Tokat Belediyesi Kültür Yayınları.

Bullen, P. & Love, P. (2011). Adaptive Reuse Of Heritage Buildings. Structural Survey, 29(5), 411-421.

Cevizlioğlu, M. (2023). Tokat Sulu Sokak ve Çevresinde Tarihi Çevre Korumaya Yönelik Bir Araştırma ve Gülbeyaz Evi Koruma Projesi. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.

Cinlioğlu, H.T. (2019). Osmanlılar Zamanında Tokat. Tokat: Tokat Belediyesi Kültür Yayını.

Demirci, M.S. (2015). Elvan Yazmaları Diyarı Tokat. Tokat: Tokat Belediyesi Kültür Yayınları.

E. Akaydın, Ö., & C. Türkyılmaz, Ç. (2018). İşlevsel Dönüşüme Uğramış Yapılarda Ergonomi Kavramı; Üsküdar Nevmekan Örnek İncelemesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 279-292.

Enlil, Z. (1992). Tarihi Bir Çevreyi Yaşatmak: Paris ve Bologna’da Bütüncül Koruma Yaklaşımları. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayını Mf Şbp, 92(02), 199-204.

Erarslan, M.H. & Koç, İ. (2022). Tarihi Kent Dokularının Korunmasında Sokak Sağlıklaştırmasının Yeri. Kent Akademisi Dergisi, 15(D.Ü.2.Uluslararası Mimarlık Sempozyumu Özel Sayısı), 208-224.

Erder, C. (2018). Tarihi Çevre Algısı. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayını.

Erkara, A. (2010). Tokat Merkezde Osmanlı Dönemi Dini Mimarisi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.

Fıçıcıoğlu, A. (2015). Tokat Yazmacılığı ve Shibori Sentezi ile Çağdaş Uygulamalar. Sanatta Yeterlik Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.

Fielden, M.B. (2003). Conservation of Historic Buildings. Routledge: Architectural Press.

Gazi, A. & Boduroğlu, E. (2015). İşlev Değişikliğinin Tarihi Yapılar Üzerine Etkileri Alsancak Levanten Evleri Örneği. Megaron, 10(1), 57-69.

Gülenaz, N. (2011). Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda Hanlar ve Pasajlar. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını (İTO).

Güler, B. (2021). Evliya Çelebi’nin Gözüyle Tokat. İstanbul: Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık (KDY).

Gündoğdu, H., Bayhan, A.A., Aktemur, A.M., Kukaracı, İ.U., Çelik, A. & Güneş, B. (2006). Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara: Pys Vakıf Sistem Matbaası.

Kaplan, E. (2007). Tokat Yazmacılar Hanının Restorasyon Önerisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Karabudak, G. (2023). Tokat’ta Kültürel Mirasların Buluşma Noktası: 900 Adımda 900 Yıllık Tarihi Kültür Yolu. Uluslararası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi (UHAD), 6(2), 267-283.

Karoğlu, H. (1999). Tokat Yöresi Ağaç Baskı Yazmalarının Grafiksel Gelişimi ve Düzeni. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.

Kaya, R. (1988). Türk Yazmacılık Sanatı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Kocabıyık, Y. (2014). Yeniden İşlevlendirme Kavramı ve Bu Kapsamda İTÜ Taşkışla Binasının İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, İstanbul.

Kuban, D. (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu Kuram ve Uygulama. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayını.

Kum, Ö. (2022). Kültürel Mirasın Fotogrametik Yöntemle 3D Modellenmesi: Tokat Yazma Kalıbı Örneği. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi (TÜBAD), VII(1), 237-252.

Kutlu, İ. & Ergün, R. (2021). Tarihi Yapılarda Yeniden İşlevlendirme Süreçlerine Sistematik Bir Yaklaşım; Atik Valide Külliyesi Örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (25), 172-184.

Mahrebel, H.A. (2006). Tarihi Yapılarda Taşıyıcı Sistem Özellikleri, Hasarlar, Onarım ve Güçlendirme Teknikleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.

Özgen, M. (2018). Geleneksel Tokat Evlerinde Kapı Tokmakları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(21), 87-104.

Pehlivan, G.F. (2018). Anıtsal Türk Mimarlık Örneklerinden Deveci Han’ın Yeniden İşlevlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 43, 537-559.

Rapoport, A., (1969). House Form and Culture, Englewoof Cliffs, NJ: Prentice-Hall.

S. Akın, E. & Özen, H. (2013). Tarihi Yapılarda Yeniden Kullanım Sorunları Tokat Meydan ve Sulu Sokak. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1), 23-48.

S. Akın, E. (2009). Tokat Kenti’nin Fiziksel Gelişimi, Anıtsal ve Sivil Mimari Örneklerinin Analizi ve Değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.

S. Akın, E. (2018). Conservations and Rehabilitation in Historical Urban Centres: Halit and Gaziosmanpasa 22nd Streets, Tokat, Turkey. ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 6(2), 274–303.

S. Akın, E.& K. Ercan, A. (2023). Köhneleşmiş Tarihi Kent Çekirdeklerinin Soylulaştırılması Üzerine: Tokat Sulu Sokak Örneği. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9(19), 311-341.

Schulz, C.N. (1980). Genius Loci-Towards a Phenomenology of Architecture. London: Academy Edition.

Selek, D. (2021). Geleneksel Yazmacılık Sanatında Aşındırma Tekniği. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.

Sunay, S. (2003). Tokat Şehir-İçi Hanları. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.

Tokat Belediyesi KUDEB Arşivi

Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü Arşivi

Türker, K. (1996). Ağaç Baskı Tokat Yazmaları. İstanbul: İş Bankası Yayınları.

Uğursal, S. (2011). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: İzmir Sümerbank Basma Sanayi Yerleşkesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.

URL-1. Mustafa Cambaz- Tokat Yazmacılar Hanı-Gazioğlu Hanı. https://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=29967 (Erişim:20.11.2023)

URL-2. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA)- T.C. Tokat Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tokat İli Merkez İlçesi Tokat Kültür Sokağı Fizibilite Projesi Hazırlanması İşi. https://oka.ka.gov.tr/yayinlar-ve-belgeler/dogrudan-faaliyet-destegi-kapsaminda-uretilen-raporlar/tokat-kultur-sokagi-fizibilitesi. (Erişim:18.11.2023)

URL-3. http://www.panoramio.com/photo/34135417 (Erişim: 20.11.2023)

URL-4, https://pbase.com/dosseman/image/34571885/ (Erişim:20.11.2023)

URL-5. Mustafa Cambaz-Tokat Yazmacılar Hanı-Gazioğlu Hanı. https://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=29965 (Erişim:20.11.2023)

URL-6. Mustafa Cambaz-Tokat Yazmacılar Hanı-Gazioğlu Hanı. https://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=29966 (Erişim:20.11.2023)

Yüceses, B. (2019). Kale Yapılarının Koruma Bağlamında Değerlendirilmesi: Tokat Kaleleri Örneklemesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.